Tài chính hành vi

Tài chính hành vi  là một phân ngành kinh tế học nghiên cứu xem những hành vi (hành động có nhận thức) của các chủ thể kinh tế (người tiêu dùng, người phân phối, người bán hay người sản xuất) có thể ảnh hưởng đến việc ra các quyết định kinh tế cũng như giá cả thị trường ra sao
Tài chính học hành vi là lĩnh vực tài chính sử dụng các lý thuyết cơ bản dựa trên tâm lý con người để giải thích những bất thường trên thị trường chứng khóan
Ví dụ: Trong kinh doanh, sự ưu tiên về việc tránh các khoản lỗ cũng đúng cho các NĐT.

Trong tài chính hành vi có nhiều lý thuyết đã được nghiên cứu, sau đây là một torng các lý thuyết đó




LT mâu thuẫn nhận thức

Mâu thuẫn về nhận thức chỉ phát sinh khi thua lỗ. Bởi vì con người thường khó chấp nhận mình bị lỗ, còn khi lời thì họ thích nói nhiều về điều đó hơn. Họ không chấp nhận sai lầm mà thường tìm lý lẽ để biện hộ và níu kéo hy vọng. Do đó, khi NĐT thua lỗ, thay vì họ thừa nhận “tôi đầu tư bị lỗ” thì họ lại nghĩ “ việc đầu tư của tôi sẽ tốt trở lại”. LT này giải thích nguyên nhân các NĐT càng lún sâu vào các khoản đầu tư lỗ, thay vì thừa nhận và đầu tư vào những loại cổ phiếu mới.

LT tiếc nuối

Con người luôn có khuynh hướng cảm thấy khổ sở, đau buồn sau khi phạm phải một sai lầm trong phán đoán. NĐT luôn nghĩ rằng, những cổ phiếu bị lỗ sẽ nhanh chóng tốt trở lại, họ sợ phải nuối tiếc khi bán lỗ cổ phiếu. Vì thế, khi đối mặt với tình trạng thua lỗ, họ càng kỳ vọng vào lợi nhuận trong tương lai và thể hiện sự liều lĩnh của mình. LT này lý giải cho xu hướng “giữ cổ phiếu lỗ quá lâu”.

LT quá tự tin

NĐT thường xem bản thân họ tốt hơn những NĐT khác, đánh giá cao bản thân hơn những gì người khác đánh giá, và họ thường phóng đại những hiểu biết của mình. Những NĐT quá tự tin đã được chứng minh rằng, họ giao dịch nhiều hơn những NĐT khác. Sự quá tự tin làm tăng các hoạt động giao dịch bởi vì nó là lý do khiến NĐT sẵn sàng về quan điểm của họ, không cần tham khảo thêm những quan điểm thích đáng của những NĐT khác.

Sự quá tự tin cũng làm tăng tính không đồng nhất trong niềm tin của NĐT. NĐT quá tự tin cho rằng, hành động của họ ít rủi ro hơn các NĐT khác cảm nhận. Những NĐT quá tự tin nhiều khi hiểu sai giá trị thông tin họ nhận được, không những tính chính xác của thông tin mà còn hiểu sai cả ý nghĩa của thông tin.

LT triển vọng

NĐT có khuynh hướng xem khả năng bù đắp một khoản lỗ quan trọng hơn khả năng kiếm được nhiều lợi nhuận hơn. Khi khoản đầu tư có khuynh hướng mang lại lợi nhuận, họ thích nắm chắc ngay khoản lợi nhuận hiện tại hơn là cố gắng tiếp tục đầu tư để thu được nhiều lợi nhuận hơn trong tương lai. Nhưng ngược lại, khi khoản đầu tư có nguy cơ thua lỗ thì họ lại cố gắng duy trì với hy vọng sẽ nhận được khoản lời trong tương lai, mặc dù lúc này rủi ro thua lỗ nhiều hơn là rất lớn bởi họ cho rằng, cổ phiếu đang sụt giá sẽ tốt hơn cổ phiếu đang lời của họ trong tương lai.
Một NĐT đã mua cổ phiếu vì những thông tin có triển vọng sẽ nhanh chóng bán cổ phiếu đó khi giá cổ phiếu tăng bởi họ tin vào thông tin của họ và cho rằng, giá cổ phiếu hiện đã phản ánh đầy đủ thông tin này. Khi cảm thấy đã đạt được lợi nhuận mong muốn thì sẽ bán cổ phiếu đi để kiếm lời mà không phân tích khả năng tăng thêm lợi nhuận.

LT tâm lý đám đông

Làm theo đám đông không chỉ giới hạn với những NĐT chưa có kinh nghiệm mà việc làm theo đám đông xuất hiện trực tiếp đến những tình huống không chắc chắn và mơ hồ. Khi một tình huống ra quyết định trở nên không chắc chắn thì ảnh hưởng hành vi và quan điểm của đám đông sẽ làm cho các cá nhân trở nên chắc chắn hơn.

Theo những nhà nhân loại học thì một trong những mơ ước cơ bản của loài người và những động vật khác là sự thôi thúc giao tiếp xã hội. Hầu như trong lịch sử nhân loại, sự giao tiếp xã hội được đáp ứng bởi những thành viên của một nhóm người. Khi xuất hiện những hành vi của một nhóm người sẽ gây sự chú ý đến bộ não của con người.

Tâm lý đám đông luôn tồn tại trong quá trình ra quyết định của con người cũng như NĐT, không phân biệt việc có kinh nghiệm hay không. Và LT ảnh hưởng đám đông này càng thấy rõ khi NĐT buộc phải đưa ra các quyết định nhanh chóng, chưa có đầy đủ thông tin cần thiết.

Để có những quyết định đầu tư hợp lý và đạt được nhiều lợi nhuận, NĐT nên hạn chế những ảnh hưởng tâm lý trong các LT nêu trên, thay vào đó là sử dụng tổng hợp các công cụ phân tích tài chính, tạo tiền đề vững chắc cho các quyết định.